Kaynak, metalik malzemeleri ısı, basınç ya da ikisi birden kullanılarak, ergitme gerçekleştirmek suretiyle yapılan birleştirme veya dolgu işlemidir.Günümüz sanayisinde birçok sektörde çok sık kullanımı olmasına ve kullanım yerine göre birçok gelişmiş çeşidi olmasına karşın, tarihe bakıldığında 19. yüzyılın sonlarına kadar, sadece demircilerin kullandığı ısıtma ve dövme yolu ile metallerin birleştirilmesi işlemi olarak biliniyordu. 19. yüzyılın sonuna doğru Amerika ve Rusya’da birbirinden bağımsız ama eş zamanlı yürütülen çalışmalar sonucu, karbon elektrotlar kullanılarak yapılan elektrik ark kaynağı geliştirilmiş olup, bu metodu oksi-gaz kaynağı ve direnç kaynağı izlemiştir. Kaynak yönteminin sanayide güven verip kabul görmesi ve yönteme olan talebin artması sonucu, 20. yüzyılın erken dönemlerinde kaynak metodunun geliştirilmesine yönelik çalışmalar arttırılmış ama asıl sıçrama, 2. Dünya savaşı döneminde olmuştur. Bu dönemde, özellikle havacılık konusunda yapılan yatırımların artması ile hafif metallerin kullanılmaya başlaması, TIG (tungsten inert gas – tungsten soy gaz) ve MIG (metal inert gas – metal soy gaz) gibi kaynak teknolojisinde çığır açan uygulamaların temellerinin atılmasını sağlamıştır. Savaşların ardından yüzyılın ikinci yarısında, yarı-otomatik ve otomatik modern kaynak teknikleri geliştirilmiş olup, gelişmeler lazer ışın kaynağı ve elektron ışın kaynağının bulunması ile devam etmiştir. Kaynak konusu, günümüz metal ve üretim endüstrisinin hızlı üretim talebine karşılık verebilmek için hala geliştirilen bir konu olarak bilim insanları tarafından incelenmektedir.
Günümüzde, kaynak yönteminin geliştirilen yanlarından birisinin üretim hızı olmasından dolayı, bu konuda isteneni en iyi veren yöntem robot kullanımıdır. Robotların kullanıldığı kaynaklar hızlı olması, operatöre bağlı hata oranının neredeyse sıfır olması ve kaynak kalitesinin değişmemesi gibi sebeplerden dolayı maliyetleri düşürmekte olup, endüstri tarafından çokça kullanılmaktadır. Güncel bir binek otomobilde yaklaşık olarak 5000 nokta kaynağı, 30 metre ark kaynağı ve 15 adet sürtünme kaynağı bulunmaktadır. Sadece nokta kaynaklarda, robot kullanımının kaynak başı 10 saniye süre kısalttığı düşünülürse – ki bu sayı gerçekte çok daha fazladır-, bir araçta yaklaşık 14 saatlik üretim hızlanması elde edilecektir. Dakikada ortalama 1 yeni otomobilin hattan çıktığı dünyamızda ne kadar büyük bir süreden bahsedildiği aşikardır.
Kaynak, çoğunlukla metalik malzemelerin eritilip araya bir dolgu metali konarak yapılan bir üretim metodu olsa da termo-plastik malzemeler için de kullanımı uygundur. Diğer bir kaynak benzeri metot da lehimdir. Lehim ve sert lehim uygulamalarında birleştirme, düşük erime noktasına sahip bir ara madde kullanarak, ana parçalar erimeden yapıştırıcı mantığı ile yapılır. Kaynak ile lehim arasındaki en büyük fark budur.
Kaynak uygulamaları için elektrik akımı, elektron ışını, yüksek basınçlı sürtünme, lazer, ultra ses dalgaları gibi birçok farklı enerji kaynakları kullanılabilmekte ve kaynak işlemi açık hava, su altı, köprü ayakları, elektrik direkleri, otomobil üretim hattı gibi birçok farklı ortamda gerçekleştirilmektedir. Bu yüzden, yapıldığı yer neresi olursa olsun, kaynak işlemi çeşitli tehlikeler barındırır. Bu tehlikelerden korunmak için kaynak işleme başlamadan önce mutlaka gerekli önlemler alınmalı ve işlem sadece konusunda eğitimli kişiler tarafından yapılmalıdır.
Kaynak:
1. KAYNAK TEKNİĞİ EL KİTABI. Yazan: Cengiz Soykan
2. TEKNİK KAYNAK EĞİTİMİ EL KİTABI. Yazan: Erkan Komaç